---

Impulse! 1967, 1997, 2010

Ανάμεσα στους τζαζ μουσικούς που επηρέασαν τα ροκ δρώμενα από τα μέσα της δεκαετίας του '60 και μετά, ήταν και ένας εξαιρετικός Ούγγρος κιθαρίστας για τον οποίο τύποι όπως οι Carlos Santana, Jimi Hendrix, Eric Clapton και George Harrison είχαν μόνο τα καλύτερα να πουν.

O Gábor István Szabó γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1936 στην Βουδαπέστη και στα  δεκατέσσερα του χρόνια ξεκίνησε να παίζει κιθάρα αφότου είδε σε κάποια ταινία τον Roy Rogers. Άρχισε να ασχολείται παθιασμένα με την φτηνή κιθάρα που του έκανε δώρο ο πατέρας του και πολύ γρήγορα απέκτησε προσωπικό στυλ και χροιά κυρίως λόγω των ιδιαίτερων δακτυλισμών που χρησιμοποιούσε. Παράλληλα ξεκίνησε και το ενδιαφέρον του για την τζαζ, καθώς άκουγε ανελλιπώς το ραδιοφωνικό πράγραμμα του Willis Conover στον σταθμό Η Φωνή της Αμερικής. Έχοντας ως μουσικούς ήρωες και καθοδηγητές τους κιθαρίστες Tal Farlow και Johnny Smith, ο Szabó εξελίχθηκε σε έναν καλό κιθαρίστα που πλέον έπαιζε επαγγελματικά με διάφορα γκρουπ σε τοπικά μπαράκια και εστιατόρια. Το 1956 κατά την έναρξη της Αντισοσιαλιστικής Εξέγερσης, ο εικοσάχρονος Gábor μαζί με την φίλη του και με μόνο περιουσιακό στοιχείο την κιθάρα του, περνά τα σύνορα και μετά από μία ολιγοήμερη στάση στην Αυστρία όπου περίμενε την οικογένεια του, φεύγει μαζί τους για τις ΗΠΑ. Εγκαταστάθηκαν στην Καλιφόρνια και ο κιθαρίστας έφτιαξε ένα βραχύβιο μουσικό σχήμα, τους Three Strings, που δεν «τράβηξε». Έπιασε επίσης δουλειά σαν επιστάτης για να μαζέψει τα χρήματα που χρειαζόταν για να σπουδάσει στο Berklee School οf Music της Βοστώνης. Το 1958 έγινε δεκτός από το κορυφαίο μουσικό πανεπιστήμιο, στο οποίο σπούδασε σύνθεση και ενορχήστρωση, ενώ την ίδια χρονιά ως μέλος μιας διεθνούς ορχήστρας συμμετείχε στο τζαζ φεστιβάλ του Newport και γνωρίστηκε με τον μεγάλο ντράμερ Chico Hamilton. Μετά από διάφορες δυσκολίες - κυρίως οικονομικές - στα τέλη του 1959 σταμάτησε τη φοίτηση στο Berklee και αφού πέρασε κάποιο διάστημα αναζητώντας ανεπιτυχώς δουλειά, η τύχη τον έφερε και πάλι στον δρόμο του Chico Hamilton μέσω του αποχωρούντος κιθαρίστα του, John Pisano. O Pisano πρότεινε τον Szabó για αντικαταστάτη του στο γκρουπ του Hamilton, με αποτέλεσμα - μετά από κάποιες αρχικές δυσκολίες - ο ούγγρος κιθαρίστας να μείνει στο σχήμα μέχρι και το 1965. Η αναγνώριση δεν άργησε να έρθει για τον Gábor καθώς το γκρουπ του Hamilton με τους σπουδαίους, νεαρούς ως επί το πλείστον μουσικούς, όπως για παράδειγμα ο σαξοφωνίστας Charles Lloyd, ήταν ένα από τα καλύτερα και σημαντικότερα της δυτικής ακτής.

Οι αρκετές ηχογραφήσεις και δίσκοι - καλύτεροι ίσως οι El Chico (1965) και The Further Adventures οf El Chico (1966) - και οι πολλές ζωντανές εμφανίσεις αρχίζουν να καθιερώνουν τον Gábor Szabó στην συνείδηση του κοινού και των μουσικών. Στην συνέχεια αφήνει το σχήμα του Hamilton (έκτοτε έκανε μόνο κάποιες ηχογραφήσεις μαζί τους) και συμμετέχει για ένα χρονικό διάστημα στο «σούπερ γκρουπ» του Charles Lloyd μαζί με τον μπασίστα Ron Carter και τον ντράμερ Tony Williams (και οι δύο από το μουσικό εργαστήρι του Miles Davis), ενώ παράλληλα ξεκινά την επιτυχημένη συνεργασία του με τον παλιόφιλο και συμφοιτητή από την εποχή του Berklee, συνθέτη και ενορχηστρωτή Gary McFarland. Τον Νοέμβριο του 1965 μπαίνει στο στούντιο για να ηχογραφήσει το πρώτο προσωπικό του άλμπουμ Gypsy '66, με την βοήθεια του McFarland. Ο επόμενος δίσκος που ηχογραφήθηκε τον Μάιο του 1966, το ιστορικό Spellbinder, είναι ίσως το καλύτερο στούντιο άλμπουμ του Szabó. Πρόκειται για έναν υπέροχο δίσκο όπου βρίσκουμε μερικές από τις σημαντικότερες συνθέσεις του - μεταξύ των οποίων και το "Gypsy Queen" που θα κάνουν γνωστό στο ευρύ κοινό οι Santana μερικά χρόνια αργότερα - καθώς και κάποιες κλασικές πλέον διασκευές, όπως στο "Bang Bang (My Baby Shot Me Down)" του Sonny Bono. Για την σημαντικότητα του Spellbinder αρκεί νομίζω να σας μεταφέρουμε την δήλωση του Carlos Santana στο περιοδικό Guitar Player τον Ιούνη του 1978: «Μέχρι που άκουσα το Spellbinder το συγκρότημα μας ήταν ένα απλό μπλουζ συγκρότημα...»

Παραγωγικότατος ο Szabó ηχογράφησε δύο ακόμα δίσκους μέσα στο 1966, το Simpatico σε συνεργασία με τον Gary McFarland και τ ο Jazz Raga. Στις αρχές του 1967 έφτιαξε το πρώτο - ουσιαστικά - σχήμα του: ένα κουιντέτο αποτελούμενο από τον κλασικό κιθαρίστα Jimmy Stewart, τον συμπατριώτη και παιδικό του φίλο, μπασίστα Lajos 'Louis' Kabok, τον Hal Gordon στα κρουστά, ενώ στη θέση του ντράμερ εναλλάσονταν οι Marty Morrell, Dick Berk, Johnny Rae και Jim Keltner. Με το σύνολο αυτό (Marty Morell στα ντραμς) θα ηχογραφήσει ζωντανά στο Jazz Workshop της Βοστώνης, στις 14 και 15 Απρίλη, το άλμπουμ The Sorcerer. Στον δίσκο αποτυπώνεται μοναδικά, το ταλέντο, η φαντασία και η αυτοσχεδιαστική δεινότητα του γκρουπ. Έντεχνα και επιτυχημένα, με βασικό γνώμονα την τζαζ αλλά και την τσιγγάνικη φλέβα του Gábor Szabó, περιπλέκονται και εναλλάσσονται διαφορετικές μουσικές φόρμες και οι «νοοτροπίες» τους: η εντροπία του ροκ, η ποπ αισθητική, η ρυθμολογία της bossa nova, ο μυστικισμός της exotica, η φρασεολογία και οι δρόμοι της ινδικής μουσικής... Το Sorcerer είναι ένας απολαυστικός, «γεμάτος» δίσκος που απευθύνεται σε όσους αγαπούν τη μουσική και τη μαγεία της ακρόασης.

Το κουιντέτο του Szabó είχε διάρκεια ζωής δύο χρόνια και ηχογράφησε κάποιους πολύ καλούς δίσκους όπως το Bacchanal και το Dreams (1968 και οι δύο). Στην συνέχεια, ο - πάντα παραγωγικός - Szabó είχε διάφορα σκαμπανεβάσματα στην καριέρα του, που οφείλονταν κυρίως στο εθισμό του στην ηρωίνη, αλλά κράτησε μουσικά μια σχεδόν σταθερή ποιοτικά πορεία, με ορισμένες υπέροχες στιγμές. Κατ' αρχήν oι συνεργασίες: με την θρυλική τραγουδίστρια Lena Horne στο Lena & Gábor (1969), με τον μεγάλο Bobby Womack στο High Contrast (1971) και με τον κορυφαίο άλτο σαξοφωνίστα Paul Desmond στον δίσκο Skylark (1973). Επίσης αξίζει και με το παραπάνω να αναφέρουμε τα προσωπικά του άλμπουμ Mizrab (1972), Small World (1972) και Belsta River (1978). Δυστυχώς όμως ο εθισμός του στα σκληρά ναρκωτικά και το αλκοόλ, το περίεργο «μπλέξιμο» με την Σαϊντελογία στα τέλη της δεκαετίας του '70, αλλά και η πικρία του σε σχέση με το ότι - όπως ο ίδιος πίστευε - δεν αναγνωρίστηκε όσο θα έπρεπε στην Αμερική, του δημιούργησαν έντονα ψυχικά και σωματικά προβλήματα (κατεστραμμένα νεφρά και συκώτι). Ο Gábor Szabó πέθανε στη Βουδαπέστη στις 26 Φεβρουαρίου 1982. Ήταν 45 ετών... -- Άκης Γαρράς