Φίλιππος Μανδηλαράς – Κάπου ν’ ανήκεις

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965. Μετά από φιλολογικές και κοινωνικές σπουδές σε Αθήνα και Παρίσι, επέστρεψε στην Αθήνα ως προσωρινώς μόνιμος κάτοικός της, μέχρι που τελικά κατάφερε να αποδράσει για τη Χίο όπου ζει τα τελευταία πέντε χρόνια.

Με το παιδικό κι εφηβικό βιβλίο ασχολείται περίπου δεκαπέντε χρόνια, είτε ως συγγραφέας, είτε ως μεταφραστής, επιμελητής και αναγνώστης. Έχει γράψει δεκάδες τίτλους κάθε είδους για παιδιά κάθε ηλικίας, καθώς και μυθιστορήματα για έφηβους και νέους. Παράλληλα, έχει διαμορφώσει μια μέθοδο Δημιουργικής Γραφής για παιδιά Δημοτικού, την οποία και εφαρμόζει σε σχετικά εργαστήρια, σεμινάρια αλλά και στις επισκέψεις του στα Δημοτικά σχολεία.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς μιλάει στο Wild Thing:

Wild Thing: Φίλιππε, ο Γιάννης στο Κάπου ν’ ανήκεις είναι έφηβος μεγαλωμένος στην Τούμπα, η Μάρθα στις Ύαινες είναι μια δεκαεξάρα των Β.Π. Από πού εμπνεύστηκες τις φιγούρες τους;

Φίλιππος Μανδηλαράς: Το Γιάννη, τη Μάρθα αλλά κι όλους τους φίλους, γνωστούς κι αντιπάλους τους, τους εμπνεύστηκα από τους σημερινούς εφήβους που συναντώ στους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, στο μετρό, στο Γκάζι, στη Ναυαρίνου, στα σχολεία - παντού.

WT: Τι σημαίνει να 'σαι έφηβος που μεγαλώνει σ' ένα ελληνικό αστικό κέντρο σήμερα;

Φ.Μ.: Δε νομίζω ότι έχει διαφορά με παλαιότερα. Έτσι κι αλλιώς, σαν έφηβος θέλεις να τα σπάσεις (θυμίζω ότι ακόμα και στις αρχές του '60 αυτό έκαναν οι τεντυμπόηδες παππούδες των σημερινών εφήβων), οπότε το απρόσωπο, επιθετικό και αποκρουστικό αστικό κέντρο αποτελεί εξαιρετικό στόχο, όπως άλλωστε και η συμβιβασμένη επαρχιακή νοοτροπία. Νομίζω όμως ότι στην επαρχία (κι εννοώ παντού εκτός από την Αθήνα και το κέντρο της Θεσσαλονίκης) ο έφηβος ασφυκτιά ευκολότερα γιατί δεν έχει την ποικιλία των ερεθισμάτων που θα βρει στα μεγάλα αστικά κέντρα. Και οι δυο πάντως, θα τα σπάσουν. Ο καθένας με τον τρόπο του, βέβαια, αλλά αυτό είναι κάτι που χρειάζεται να κάνουν έτσι ώστε να καταφέρουν να αποβάλουν το τεράστιο βάρος του παρελθόντος που τους πνίγει. Τα σακιά, που λέει κι η Καρυστιάνη.

WT: Εσύ ωστόσο διάλεξες να μείνεις στην επαρχία (στη Χίο). Γιατί;

Φ.Μ.: Εγώ μεγάλωσα Αθήνα - κέντρο. Πέρασα ένα διάστημα (ως έφηβος) από Β.Π. και μετά γύρισα πάλι κέντρο (και αλλού). Το αστικό κέντρο δεν είχε να μου δώσει τίποτα παραπάνω από κατάθλιψη τα τελευταία δέκα χρόνια που έμενα στη Αθήνα, κι έτσι, με τη γέννηση του γιού μου, κατάφερα να φύγουμε. Βέβαια, η Χίος είναι ένα νησί με αστική νοοτροπία, γιατί αλλιώς δεν θα μπορούσα να επιβιώσω. Όσο για το γιo μου, ήδη από τώρα (και δεν είναι ούτε 6 χρονών) ονειρεύεται τη στιγμή που θα τελειώσει το Λύκειο για να πάει στην Αθήνα ή όπου αλλού. Ηθικό δίδαγμα: Αποζητάμε πάντοτε αυτό που δεν έχουμε.

WT: Η γλώσσα στην «τριλογία» σου έχει μιαν αμεσότητα. Είναι μια «σωστή» γλώσσα για το θέμα της. Πώς δουλεύεις ένα κείμενο, πώς βρίσκεις τον σωστό τόνο;

Φ.Μ.: Τα βιβλία της τριλογίας ανήκουν στη ρεαλιστική λογοτεχνία. Το μυστικό εδώ (και ειδικά όταν απευθύνεσαι σ' ένα πολύ απαιτητικό κοινό - όπως είναι οι έφηβοι - που διαρκώς ανανεώνεται) είναι ο συγχρονισμός με τον έφηβο της εποχής που γράφεις. Γι' αυτό και η ονομαζόμενη εφηβική λογοτεχνία (ειδικά όταν πρόκειται για έργα ρεαλιστικά) είναι ένα είδος συνολικά θνησιγενές, καθώς πολύ σύντομα το θέμα, η γλώσσα κι ο ρυθμός που έχει ένα κείμενο ξεπερνιούνται και διαβάζεται πλέον σαν ιστορικό κι όχι σύγχρονο. Ίδιο πρόβλημα συναντάμε και στην ποπ/ροκ μουσική. Το ζητούμενο είναι κατά πόσο ο συγγραφέας θα καταφέρει να εξυψώσει το θέμα του στη σφαίρα του οικουμενικού, οπότε το κείμενο θα επιβιώσει στο χρόνο, κι ας έχει μια γεύση παλαιότητας. Με λίγα λόγια, ελάτε μετά από δέκα χρόνια να διαβάσουμε τα τρία βιβλία και να δούμε τι θα μας λένε τότε. Αν εξακολουθούν να «ακούγονται», τότε θα είναι πετυχημένα.

WT: Ποδόσφαιρο στο Κάπου ν’ ανήκεις, συμμορίες στις Ύαινες. Και στις δυο περιπτώσεις, μια σκληρή μυητική διαδικασία ένταξης σε μιαν ομάδα - ένα πέρασμα. Η σύγχρονη πόλη φτιάχνει «φυλές»;

Φ.Μ.: Πάντοτε η πόλη-αστική ζωή έφτιαχνε φυλές. Παλιότερα ήταν οι φυλές των επαρχιωτών με τα καφενεία, τις συνεστιάσεις και τα παραδοσιακά σημεία συγκέντρωσής τους, αργότερα ήταν οι ροκάδες και οι καρεκλάδες, τα κιουράκια και οι μεταλλάδες και πάει λέγοντας. Και, φυσικά, πάντοτε υπήρχαν οι φυλές των οπαδών ομάδων και κομμάτων. Είναι, όπως λες, ένα σημαντικό στάδιο της μυητικής διαδικασίας προς την ενηλικίωση και, τελικά, ένα ακόμα βάρος από το οποίο χρειάζεται στη συνέχεια να απαλλαγούμε. Το περίπλοκο με αυτό το βάρος είναι ότι το έχουμε φορτωθεί οικειοθελώς, που σημαίνει ότι δύσκολα το αποχωριζόμαστε...

WT: Στο Κάπου ν’ ανήκεις, τραγούδια από τις Τρύπες. Στο Η ζωή σαν ασανσέρ, Έιμι Γουαϊνχάουζ. Εσύ τι μουσική ακούς; Δουλεύεις ποτέ με μουσική;

Φ.Μ.: Η μουσική είναι οργανικό μέρος της ζωής μου. Δεν γίνεται να δουλέψω δίχως μουσική. Η επιλογή των συγκεκριμένων καλλιτεχνών (μην ξεχνάμε και την P.J. Harvey στις Ύαινες) έχει να κάνει με τις ανάγκες του κάθε βιβλίου και των ηρώων του, κι όχι με τις προτιμήσεις μου - όχι ότι δεν τους ακούω ή δεν τους άκουγα, δηλαδή, όλους αυτούς... Η μουσική που ακούω ξεκινάει από αυτά που ακούγαμε και αγαπούσαμε ως μικροί (αυτά με τις επικές κιθάρες και τους τροβαδούρους με τις στεντόρειες φωνές που αργότερα ράγισαν από τις ουσίες), περνάει από τα γκαράζ και τα υπόγεια της Νέας Υόρκης καμιά εικοσαριά χρόνια πριν, παρεκκλίνει προς την τζαζ του Μάιλς και των επιγόνων του και καταλήγει στους μινιμαλιστές (με πρώτο το συνονόματό μου) και τους ηλεκτρονικούς τους συγγενείς του σήμερα.

WT: Μήπως η τριλογία θα γίνει τετραλογία;

Φ.Μ.: Όχι. Έτσι κι αλλιώς, την ονόμασα τριλογία γιατί γράφτηκε και αναφέρεται σε μια πολύ συγκεκριμένη χρονική περίοδο μεγάλων αναταραχών στην ελληνική κοινωνία (2009-2011) η οποία, κατά τη γνώμη μου, έχει τελειώσει. Δεν θέλω να κρίνω αποτελέσματα ούτε να βγάλω συμπεράσματα, αλλά τελείωσε. Το επόμενο βιβλίο θα διαδραματίζεται σε ένα νησί και θα αναφέρεται στο πώς ένας ξένος θα καταφέρει να διαβρώσει αυτό που μέχρι τότε πίστευαν ως αδιάρρηκτο κοινωνικό ιστό, χρησιμοποιώντας κυρίως τους εφήβους ως πιστό στρατό. Εδώ έχουμε ναρκωτικά, trafficking, βία, ρατσισμό και - κυρίως - μεθόδους χειραγώγησης. Τρομακτικό, αλλά έγινε και εξακολουθεί να γίνεται.